2018-2019 Güz Dönemi Final Sınav Programları
Lisans Final Sınav Programı: https://goo.gl/oB6Ykx

Doktora Yeterlilik Kriterleri

1. 2016 Aralık döneminden başlamak üzere ulusal ya da uluslararası hakemli bir dergide yayımlanmış makale. (2015 Aralık döneminde yayımlanmış olma şartı yoktur)
2. Sözlü sınav öğrencinin doktora yapacağı alanda hazırladığı literatürde yürütülen temel tartışmaların etrafında gerçekleştirilecektir. Bu bağlamda öğrenci yerli-yabancı kitap, tez, makale vb. en az 50 eserlik bir literatür hazırlamalıdır.
3. Doktora yeterlilik sınavına girecek öğrenci aşağıda temel dört alandan birinde yer alan belli sayıda* sorudan kurayla 2 soru seçerek cevaplar. *(Temel alanlarda yer alan soru sayısı alana göre değişebilir)
   • I. Etik, Estetik, Toplum Bilimleri, Politik Felsefe, Tarih Felsefesi
   • II. Dil Felsefesi, Bilim Felsefesi, Matematik Felsefesi, Mantık, Zihin Felsefesi
   • III. Epistemoloji, Ontoloji, Metafizik, Felsefe Tarihi, Fenomenoloji
   • IV. Türk İslâm Felsefesi, Modern Dönem Türk Düşüncesi

Sorular

• I. Etik, Estetik, Toplum Bilimleri, Politik Felsefe, Tarih Felsefesi
  1. Dionysos ve Apollon arasındaki ilişki Herakleitos ve Platon'un felsefelerine nasıl yansımıştır?
  2. Heidegger’de modern teknik ile alethia kavramı arasındaki ilişki nasıldır?
  3. Kant’ın felsefesinde metafizik neden bir savaş alanı olarak nitelendirilmiştir?
  4. Kant'ın Yargı Yetisinin Eleştirisi adlı eserinden insan hangi düşünme biçimiyle ne türden temel kavramları, nasıl oluşturmaktadır?
  5. Modern nedensellik (causality) ile Antik Yunan döneminde nedensellik (aitia) arasındaki farklar nelerdir?
  6. Kant’ın felsefesinde transandant ile transendantal kavramları bilgi oluşturmada nasıl bir işleve sahiptirler?
  7. Platon’un Devlet’teki temel iddiasını desteklemeye çalışan argümanlarını, temel yorum ve eleştirileri de belirterek değerlendiriniz.
  8. Aristoteles’in Nikomakhos’a Etik’teki işlev argümanını kurup onunla ilgili temel yorum ve eleştirileri de belirterek değerlendiriniz.
  9. Platon ile Aristoteles’in eudaimonia anlayışları arasındaki temel farklar nelerdir, Aristoteles’in bu konuda Platon'a eleştirilerini de belirterek açıklayınız.
  10. Farklı türlerini de belirterek, faydacı etiğin dayandığı temel argümanlar nelerdir, temel yorum ve eleştirileri de belirterek değerlendiriniz.
  11. Kant etiğinin dayandığı temel argümanlar nelerdir, temel yorum ve eleştirileri de belirterek değerlendiriniz.
  12. Normatif etik teorilerin sınıflandırılması nasıl yapılabilir; bu sınıflandırmada Antikçağ normatif etik teorilerinin yeri ne olabilir, değerlendiriniz.
  13. Ahlaki ifadelerin doğası, doğru ya da yanlış olup olamayacakları, temellendirilip temellendirilemeyecekleri, doğru ya da yanlış olabilir ve temellendirilebilir iseler bunların nasıl olabileceği konusunda ileri sürülen temel teorileri, bu teorilerin temel yorum ve eleştirilerini de belirterek açıklayınız.
  14. Metaetiğin temel problemlerini ve bu problemlerle ilgili temel yaklaşımları açıklayınız.
  15. Günümüzde uygulamalı etiğin ele aldığı belli başlı problemlerin ne olduğunu, bu problemlerle ilgili temel görüşleri de de belirterek açıklayınız.
  16. İyi-durumdalık (well-being) hakkındaki temel teoriler nelerdir, bunların sınıflandırılması konusundaki yaklaşımları da belirterek açıklayınız.
  17. Platon ve Hobbes'u yasa, yasanın kökeni ve meşruiyet kaynakları açısından karşılaştırınız.
  18. Antik, modern ve çağdaş demokrasi tanımlarını en az birer filozof metnine referansla benzerlikleri ve farklılıkları açısından ortaya koyunuz.
  19. Marx, Kierkegaard ve Nietzsche'nin özne sorununa getirdikleri yaklaşımları Hegel'le ilişki içerisinde değerlendiriniz.
  20. Rousseau, Montesquieu ve Hegel'i sivil toplum-devlet ilişkisi açısından karşılaştırınız.
  21. Egemenlik anlayışındaki dönüşümü iki modern ve iki çağdaş düşünür üzerinden ele alınız.
  22. Politika bir bilim midir? Aristoteles ve Machiavelli üzerinden tartışınız.
  23. Özgürlük talebi ile adalet arayışı ayrılabilir mi? Platon, Rawls ve Habermas metinlerinde bu soruya yanıt arayınız.
  24. Rasyonalite eleştirisi açısından Adorno, Benjamin ve Foucault'ın konumlarını inceleyiniz.
  25. Kant'ın (Ahlak Metafiziğinin Temellendirilmesi kitabından farklı olarak) Ahlak Metafiziği'nde ortaya koyduğu özgürlük ve normativite kavrayışını, Hegel'in normlarda ve paylaşılan pratiklerde nesnelleştirilmiş akıl olarak düşündüğü Sittlichkeit kavramı ile kıyaslayınız.
  26. Sanat bilimden daha az mı gereklidir? Kant 3. Kritik ve Hegel'in Estetik yapıtları çerçevesinde tartışınız.
  27. Felsefenin dünya sorunlarının çözümüne yaptığı katkıları açıklayınız.
  28. Özgürlüklerin artması ile gelir dağılımı dengesi arasındaki ilişkileri tartışınız.
  29. Tarih metafiziğinin temellendirilmesi hangi kavramlarla yapılmaktadır?
  30. Küresellik şartları göz önüne alındığında, siyaset anlayışlarının hangi değerler üzerinden gelişeceği hakkında bir değerlendirme yapınız.
  31. Sorumluluk ile özgürlük kavramları arasındaki çelişkileri ve uyumu açıklayınız.
  32. Kimlik sorununu felsefe açısından ele alarak, küreselleşmenin kimliklerin dönüşümü üzerindeki etkilerini değerlendiriniz.
  33. Eşitlik ve özgürlük kavramlarını tanımlayarak bu kavramlar arasındaki ilişkiyi sunan iki karşıt argüman geliştiriniz ve bu argümanları savununuz.
  34. İnsanın kendini anlamlandırması ile tarihlilik arasındaki ilişkiyi tartışınız.
  35. Anlam-değer ilişkisini kurarak, insanın evreni ve kendisini anlamlandırmasında hangi değerlerin ön plana çıktığını belirtiniz.
  36. Tarih bilgisinin güvenilirliği sorununu tarih felsefesi açısından tartışınız.
  37. Popper’ın tarihin anlamı olmadığına ilişkin görüşünü eleştirel olarak değerlendirerek, kendi düşünceniz doğrultusunda tartışınız.
• II. Dil Felsefesi, Bilim Felsefesi, Matematik Felsefesi, Mantık, Zihin Felsefesi
  1. Frege’nin anlam ile gönderim arasında yaptığı ayrımı Russell’ın belirli betimlemeler hakkındaki değerlendirmesi ve Kripke’nin katı gösterici anlayışı üzerinden tartışınız.
  2. Kant’ın Saf Aklın Eleştirisi’nde ileri sürdüğü metafizik anlayışın Wittgenstein’ın Tractastus’u açısından nasıl değerlendirilebileceğini tartışınız.
  3. Gödel’in tamamlanamazlık teorisinden sonra matematiğin temellendirilmesinde ‘görü’nün durumunu tartışınız.
  4. Popper’ın doğrulamacılık eleştirisi, Lakatatos’un araştırma programı önerisi, Quine’ın sanılar ağı bilimin neliği hakkında ne söylemektedir, tartışınız.
  5. Mantıkta devrim yaşanmış mıdır? Yaşanmışsa kim(ler) hangi çerçevede gerçekleştirmiş, yaşanmamışsa neden yaşanmamıştır?
  6. Tarski, geleneksel doğruluk anlayışlarını neden eksik bulmuştur? Kendi doğruluk anlayışı bu eksikliği nasıl çözmüştür?
  7. Zihnin fiziksel süreçlere indirgenmesine karşı ileri sürülen argümanların geçerliliğini tartışınız.
  8. Analitik yargılar ile sentetik yargılar arasındaki ayrımı analitik felsefe geleneği açısından tartışınız.
  9. Matematik bir nesne nasıl ortaya çıkar? İnşa mı edilir, kurgu mudur, deneysel kökenli midir yoksa Platonik bir alandan mı yakalanır, tartışınız.
  10. Sıkı içerme (strict implication) ile maddi içerme (material implication) ayrım nasıl ortaya çıkmıştır, ayrımın 20. yüzyıl mantık tartışmaları içindeki yerini açıklayınız.
  11. Mantık ilkeleri evrensel midir? Çelişkili bir mantık kurulabilir mi?
  12. Searl’ün ‘çin odası argümanı’ ile Turing testi karşıtlığını ‘qualia’ sorunu üzerinden tartışınız.
  13. Bir felsefi sorun olarak ‘anlam’ın 20. yüzyıl felsefesinde tartışma bağlamını açıklayınız.
  14. Doğal dil ile sembolik dil arasındaki bağıntıyı dil oyunları ve mantık türleri üzerinden tartışınız.
  15. Bilimsel süreçlerin değişimini açıklamaya yönelik üç kuramı görünüş-gerçek, doğruluk ve geçerlilik üzerinden tartışınız.
• III. Epistemoloji, Ontoloji, Metafizik, Felsefe Tarihi, Fenomenoloji
  1. Platon’u idealist bir ontoloji ve epistemoloji oluşturmaya yönelten toplumsal ve politik etmenler neler olabilir?
  2. Aristoteles’in Platon’un idealar kuramını eleştirisini anlatıp yorumlayınız.
  3. Descartes’ın modern felsefe için belirleyici olmasının nedenini açıklayınız.
  4. Kant’ın transendental idealizmi Hume’un empirist kuşkuculuğundan nasıl etkilenmiştir?
  5. Fichte’nin Kant’ın ‘kendinde-şey’ (Ding an sich) sınır kavramını eleştirisi Alman İdealizminin gelişimi açısından ne anlama gelir?
  6. Schlelling’in nesnel idealizmi Spinoza’nın töz ve doğa anlayışıyla nasıl bir dolayıma sahiptir?
  7. Hegel’in mutlak idealizminde ‘mutlak’ ve ‘idealizm’ kavramları nasıl tanımlanabilir?
  8. Hegel’de mutlak idea ve mutlak tin arasında nasıl bir ilişkiden söz edilebilir?
  9. Adorno ve Horkheimer’ın Aydınlanmacı akıl ve zihniyeti eleştirisini yorumlayınız.
  10. Frankfurt Okulu’nu düşünürleri Hegel ve Marx’ın görüşlerinden nasıl beslenmişlerdir?
  11. Felsefe sorusunu tanımlayınız ve örneklerle açıklayınız.
  12. Felsefe yapmak ne anlama gelmektedir?
  13. “Küresellik, felsefede varılması gerekli en önemli hedeflerden biridir.” Yargısını savunmak ve reddetmek açılarından değerlendiriniz.
  14. "Tez nedir?" sorusunu doktora tezi bağlamında tartışınız.
  15. Bir felsefe metnini diğer metinlerden ayıran özellikler nelerdir? Karşılaştırma yaparak açıklayınız.
  16. Felsefeci olarak felsefeye nasıl bir katkı sağlayacağınızı düşünüyorsunuz? Çalışmayı düşündüğünüz tez konusu bağlamında bir değerlendirme yapınız.
  17. Felsefe yönteminin temel kavramlarını açıklayınız ve birbirleriyle ilişkilerini yazınız.
  18. Herhangi bir konunun felsefeleştirilmesi nasıl yapılmaktadır; bir örnekle açıklayınız.
  19. Bilgelik, felsefenin çıktığı kaynak mıdır yoksa ulaşmak istediği hedef midir? Sorusunu eleştirel bir tarzda analiz ediniz.
  20. 20. yüzyılda yapılan bilimsel keşifler felsefe yapmayı nasıl etkilemektedir?
• IV. Türk İslâm Felsefesi, Modern Dönem Türk Düşüncesi
  1. “Uzlaştırma” kavramı bağlamında İslam dünyasının tevarüs ettiği felsefî geleneğin temel özelliklerini açıklayıp MS. V. yüzyılda İskenderiye’de oluşturulan felsefe müfredatı hakkında bilgi veriniz.
  2. Kindî, Fârâbî, İhvân-ı Safâ ve İbn Sînâ çerçevesinde metafiziğin konusuna dair İslam felsefe geleneğindeki tartışmaları değerlendiriniz.
  3. Kelâm ve felsefenin Tanrı-âlem ilişkisine yaklaşımlarını âlemin ezeliliği ve Tanrı’nın tikellere dair bilgisi tartışmaları açısından değerlendiriniz.
  4. Felsefe-kelam etkileşimi açısından Fahreddin er-Râzî’nin İslam düşünce tarihindeki konumunu değerlendiriniz.
  5. Eflatun’un filozof-kral’ı ile Fârâbî’nin filozof-peygamber’ini din-felsefe-siyaset ilişkileri açısından karşılaştırınız.
  6. Te’vil kavramı bağlamında İbn Rüşd’ün din-felsefe ilişkisi hakkındaki görüşlerini değerlendirip, dinî nasları anlama ve yorumlama açısından filozoflara, kelamcılara ve halka biçtiği rolü açıklayınız.
  7. Beden-nefs ilişkisi açısından, İslam ahlâk literatüründe yaygın olarak kabul edildiği şekliyle temel erdemleri açıklayıp Eflatun ve Aristoteles’teki kökenleriyle ilişkilendiriniz.
  8. Fârâbî’ye göre öncül türleri ve bunların kesinlik değerini açıklayınız.
  9. İbn Sînâ açısından kelamda kullanılan öncüllerin epistemik değerini açıklayıp kelam disipline biçtiği konumu değerlendiriniz.
  10. “Varlık niçin var da yok değil?” sorusuna sizce Fârâbî nasıl cevap verirdi? Gerekçeleriyle açıklayınız.
  11. Aristoteles’in İkinci Analitikler’deki “Hiçbir bilim kendi konusunu ispatlayamaz” ilkesini dikkate alarak İbn Sînâ’nın felsefî ilimler tasnifini açıklayınız.
  12. İbn Sînâ açısından niçin özü itibariyle zorunlu varlık vardır ve bir tanedir?
  13. Varlık-mahiyet ve zorunlu-mümkün-imkânsız kavramlarını dikkate alarak (1) Tanrı, (2) birinci akıl, (3) masadaki kitap (5) tasarımcının hayal ettiği araba ve (6) yanmayan ateşin ontolojik konumlarını gerekçeleriyle açıklayınız.
  14. İbn Sînâ felsefesinde faal aklın ontolojik ve epistemolojik konumunu açıklayıp Aristoteles’in aktif akıl kavramıyla karşılaştırınız.
  15. Plotinus ile Fârâbî’nin sudûr teorilerini karşılaştırınız.
  16. “Mille” kavramı çerçevesinde Fârâbî’nin din-felsefe ilişkisi hakkındaki görüşlerini açıklayınız.
  17. Sizce “Keşke bu dünyada hiç kötülük olmasa!” şeklindeki bir temenniye İbn Sînâ nasıl cevap verirdi? Gazzâlî’nin “mümkün âlemlerin en iyisi” anlayışıyla karşılaştırınız.
  18. Determinizm ve vesilecilik akımları çerçevesinde ateş ile pamuğun yan yana geldiği her durumda ateşin pamuğu yakması durumunu İbn Sînâ ve Gazzâlî açısından gerekçelendirerek açıklayınız.
  19. İbn Sînâ’ya göre “Masanın üzerindeki ayva sarıdır” ve “Bu ayvayı sevmiyorum” yargılarına ulaşmam ile rüyamda “mor bir ayva” görmem hangi süreçler neticesinde gerçekleşmektedir?
  20. İbn Sînâ’ya göre “bu insan”dan “insanlık” akledilirine ulaşmamız nasıl bir süreçte gerçekleşmektedir?
  21. “Tabii organik cismin ilk yetkinliği” tanımı çerçevesinde nefs kavramının mahiyetini ve bedenle ilişkisini açıklayınız.
  22. “Peygamberin yasa koyuculuğu” bağlamında İbn Sînâ’nın pratik felsefeye yaklaşımını değerlendiriniz.
  23. İbn Sînâ felsefesinin sonraki yüzyıllarda etkili oluşunun temel sebepleri nelerdir?
  24. Gazzâlî ve İbn Rüşd’ün din-felsefe ilişkisi hakkındaki görüşlerini karşılaştırınız.
  25. İbn Sînâ’ya göre vahyin, nübüvvetin ve mucizenin imkânı felsefî olarak nasıl gerekçelendirilebilir? Sezgi kavramı merkezinde değerlendiriniz.
  26. İslam siyaset düşüncesinin teşekkülünde Eflatun ve Aristoteles’in siyaset felsefelerinin etkisini tarihî ve doktrinel olarak değerlendiriniz.
  27. Siyasî ve ahlakî içerimleri açısından adalet kavramının İslam düşüncesindeki yeri hakkında bilgi veriniz.
  28. Otorite kavramı açısından klasik dönem İslam ve Hıristiyanlık’ın siyasete yaklaşımlarını mukayese ediniz.
  29. Osmanlı kuruluş döneminde kurulan medrese ve sonrasındaki eğitim müfredatı çerçevesinde İslam felsefesinin hangi metinler üzerinden işlendiğini açıklayınız?
  30. İslâm dünyasında Îsâgûcî'nin serüveni hakkında bilgi verdikten sonra, Ebherî'nin Îsâgûcî'sini Profiryus'unkiyle mukayese ederek ayrıntılı bilgi veriniz.
  31. Osmanlı'nın kuruluşunda devraldığı düşünce mirası olarak kelâm-felsefe-tasavvuf'un iç içe geçmesini, Fahreddin er-Râzî, İbnü'l-Arabî ya da Sadreddin Konevî'den seçtiğiniz bir örnek sorun etrafında açıklayınız.
  32. Kemalpaşazade'nin vücud-ı zihnî hakkındaki düşüncelerini açıklayınız.
  33. Kadızadeli hareketinin temel kabullerini belirttikten sonra Kadızadeliler-Sivasîler arasındaki fikrî mücadelenin hangi tartışmalar etrafında oluştuğunu belirtiniz.
  34. Osmanlı döneminde din-siyaset ilişkisini nizâm-ı âlem kavramı bağlamında tartışınız.
  35. Tanzimat sonrasında ortaya çıkan siyasi ve fikrî akımları öne çıkan isimler eşliğinde açıklayınız?
  36. Osmanlı Modernleşmesi bağlamında kavim-ümmet-ulus-millet kavramlarının ilişkisini açıklayınız.
  37. Türk-Japon modernleşmesinin benzer ve farklı yönlerini belirtiniz.
  38. Tanzimat sonrasında bilginin popülerleşmesinin aracı olan süreli yayıncılığın serüveni hakkında bilgi veriniz.
  39. Tanzimat dönemindeki dile ilişkin tartışmalarla Osmanlı sonrasındaki "dil tartışmaları" arasında bir ilişki kurulabilir mi?
  40. "Harf inkılâbı dil meselemizin esası değil bir cüz'üdür" ifadesini dil-din ilişkisini göz önünde bulundurarak tartışınız?
  41. II. Meşrutiyet’in ilanıyla ortaya çıkan "Basın Patlaması" ile sonrasındaki süreçte gün yüzüne çıkan "kadın hareketi" hakkında bilgi verin?
  42. Tanzimat döneminin entelektüel profili için Osmanlıcılık-İslamcılık-Türkçülük ve Batıcılık neden geçişken bir yapı arz eder? Örnekler üzerinden açıklayınız.
  43. Kant'ın eleştirel felsefesi bağlamında, Tanrı'nın varlığı kanıtlanabilir mi?
  44. Tanrı'nın varlığı konusunda en eski ve en sık başvurulan delil "Ontolojik Delil", neden en sık dile getirilen delil olmuştur? Bu delile Hume ve Kant tarafından getirilen eleştirileri nasıl değerlendirirsiniz?
  45. Din felsefesi yapma tarzlarından yalnızca bir tanesi olan "Analitik din felsefesi"nin din dili vurgusunu nasıl değerlendirirsiniz? Din felsefesi, dini ifadelerin analizi öncelenerek yapılabir mi?
  46. Hegel, "Tanrı mutlak tindir" derken, panteist bir görüşü mü yansıtmaktadır?
  47. Fichte'nin "Tüm Vahiy Eleştirisi" isimli kitabı nedeniyle ateizmle suçlanmasına hangi iddiası neden olmuştur?
  48. Schleiermacher'in psikolojik Hermeneutik anlayışını göz önünde bulundurarak, İslam vahyini hermeneutik bir yaklaşımla anlamayı deneyebilir miyiz?
  49. Schleiermacher ve Dilthey'in hermeneutik yaklaşımlarındaki temel fark nedir?
  50. Din ve felsefe ilişkisi bakımından, akıl tarihsel midir?